Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşlarına İlişkin Tebliğ ve Yönetmelik

Dünyada ve ülkemizde gelişmekte olan finansal hizmetler sektörünün, özellikle ödeme kuruluşları ile elektronik para şirketlerinin uzun süredir beklediği önemli düzenlemeler içeren 6493 sayılı Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para İhracı ile Ödeme Hizmeti Sağlayıcıları Hakkında Yönetmelik (“Yönetmelik”) 01.12.2021 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Yönetmelik ile ödeme ve elektronik para kuruluşlarının bilgi sistemleri ve ödeme hizmeti sağlayıcılarının ödeme hizmetleri alanındaki veri paylaşım servislerine ilişkin sektörler adına çok önemli düzenlemeler içermektedir.

Resmi Gazete’de yayımlanan ilgili Yönetmelik, ödeme kuruluşları ve elektronik para kuruluşlarının yetkilendirilmesi ve faaliyetleri ile ödeme hizmeti sağlayıcılarına, ödeme hizmetlerinin sunulmasına ve elektronik para ihracına esaslar düzenlemektedir. Yeni Yönetmelikle, 2014 yılında yayımlanan ödeme hizmetleri ve elektronik para ihracı ile ödeme kuruluşları ve elektronik para kuruluşları hakkında yönetmelik yürürlükten kalkmıştır.

Aynı zamanda, uzun süredir beklenen ve bir diğer önemli düzenleme olan Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşlarının Bilgi Sistemleri ile Ödeme Hizmeti Sağlayıcılarının Ödeme Hizmetleri Alanındaki Veri Paylaşım Servislerine İlişkin Tebliğ (“Tebliğ”) ise 01.12.2021 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olup toplam beş bölümden oluşan işbu Tebliğ’in uygulamaya alınmasıyla "Ödeme Kuruluşları ve Elektronik Para Kuruluşlarının Bilgi Sistemlerinin Yönetimine ve Denetimine İlişkin Tebliğ" yürürlükten kalkmıştır.

Tebliğ ile ödeme kuruluşları ve elektronik para kuruluşlarının faaliyetlerinin yürütülmesinde kullandıkları bilgi sistemlerinin yönetimi ve yetkilendirilmiş bağımsız denetim kuruluşları tarafından denetlenmesinin yanı sıra ödeme hizmeti sağlayıcılarının ödeme hizmetleri alanındaki veri paylaşım servislerine ilişkin usul ve esasların düzenlenmesi hedeflenmiştir.

İlgili düzenleme ile Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi de sunduğu ödeme hizmetleri ve elektronik para ihracıyla ilgili Tebliğ hükümlerine tabi tutulmuştur.

Tebliğ’de bilgi sistemleri yönetiminde esas alınacak ilkeler ile ödeme hizmetlerinde kullanılan veri paylaşım servislerine ilişkin maddeleri içermekte olup, hesap hizmeti sağlayıcılarının Bankalararası Kart Merkezi Anonim Şirketi tarafından kurulacak yapıya bağlanmıştır.

İşbu makalede, ödeme ve elektronik para kuruluşlarının bilgi sistemleri ile ödeme hizmeti sağlayıcılarının ödeme hizmetleri alanındaki veri paylaşım servisleri ile ödeme hizmetleri ve elektronik para ihracı ile ödeme hizmeti sağlayıcıları hakkında yapılan değişiklikler ile ilgili genel anlamda bilgi verilecektir.

Elektronik para ihraç eden kuruluşlara yeni sermaye şartı

Yeni gelen bu düzenleme ile ödeme hizmeti ve elektronik para kuruluşu işletmenin maliyeti ciddi bir şekilde artış göstereceği öngörülmektedir. Yönetmelik’e göre elektronik para ihraç eden kuruluşlara beş milyon TL ödenmiş sermaye şartı getirilmiştir. Bu kuruluşlar fatura ödemelerine aracılık edilmesine yönelik hizmetlerin verilmesinde en az bir milyon TL, ödeme hesabının işletilmesi, para transferi ve havalesi, ödeme aracının ihraç veya kabulü gibi hizmetleri sunmasında ise en az iki milyon TL ödenmiş sermaye şartını yerine getirmesi gerekmektedir.

Ayrıca ödeme ve elektronik para kuruluşları, mevduat veya katılım fonu kabul edemeyecek, kredi veremeyecek ve ödenmesine aracılık edilen tutarları taksitlendiremeyecektir.

Elektronik para ihraç eden kuruluşlar, aldıkları fon tutarı kadar elektronik parayı gecikmemek üzere ihraç edeceklerdir. Elektronik para temin etmek üzere ödeme yapıldığı anda ihraç edilmiş sayılacaktır. Elektronik para ihraç eden kuruluş, elektronik para karşılığında aldığı fonun tutarını gösteren dekontu kâğıt üzerinde veya elektronik ortamda müşteriye vermek zorunda olacaktır.

Fatura ödemeye aracılık eden kuruluşlar, fatura üreten kurumlar ile adlarına tahsilat yapılabilmesi konusunda sözleşme yapması şart koşulmuştur.

İşlemin her iki tarafının da Türkiye’de yerleşik olduğu ve Türkiye’de bulunan ödeme hizmeti sağlayıcılarının kullandığı ödeme işlemleri ile ilgili olarak döviz alım satım işlemi yapamayacaktır. Döviz alım satım işlemi, işlemin taraflarından birinin yurt dışında bulunması ön şartıyla yönetmelikle belirlenen şartlar dâhilinde mümkün olabilecektir.

Elektronik para ihraç eden kuruluş, aldığı fon tutarı kadar elektronik parayı gecikmeksizin ihraç edecektir. Elektronik para temin etmek üzere elektronik para kuruluşunun temsilcisine verilen fonlar, elektronik para kuruluşuna verilmiş sayılmıştır.

Elektronik para karşılığında alınan fon için faiz işletilemeyecek ve müşteriye elektronik paranın tutulduğu süreye ve tutara bağlı herhangi bir menfaat sağlanamayacaktır. Elektronik para ihraç eden kuruluş, müşterinin talebi üzerine elektronik paranın karşılığı kadar fonun geri ödenmesine ilişkin işlemleri talebi almasının ardından en geç ertesi iş günü sonuna kadar yapmakla yükümlü olacaktır.

Para karşılığı olarak çıkarılan ve sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan gayri maddi varlıklar; ihraç eden kuruluş tarafından kabul edilen fon karşılığı ihraç edilmesi, elektronik olarak muhafaza edilmesi, kanunda yer alan ödeme işlemlerini gerçekleştirmek için kullanılması ve ihraç eden kuruluş dışındaki gerçek ve tüzel kişiler tarafından da ödeme aracı olarak kabul edilmesi durumunda elektronik para olarak kabul edilecektir.

Bu nedenlerden ötürü, ​​​​​​​bitcoin ve benzeri kripto varlıklar ile itibari para dışındaki varlıklara dayalı çıkartılan kripto varlıklar söz konu düzenlenmenin kapsamamaktadır.

Ödeme ve elektronik para kuruluşlarında yurt dışında yerleşik kuruluşlarla işbirliği şartı

Yönetmelikle birlikte ödeme ve elektronik para kuruluşlarının bankadan izin almış olan yurt dışında yerleşik tüzel kişilerle amaç veya faaliyetleri doğrultusunda iş birliği yapabilme şartı getirilmiştir.

Gelen bu değişiklik ile iş birliği kuruluşun Kanun kapsamına giren ödeme hizmetlerini yurt içinde yerleşik müşterilerine yurt dışında yerleşik tüzel kişi ile birlikte sunma şekline bağlanmış olup ve sadece gönderen veya alıcıdan en az birisinin yurt dışında bulunduğu ödeme hizmetleri ile sınırlı olacak şekilde yapılabilecektir. Gönderen ve alıcının ikisinin de yurt içinde bulunduğu ödeme hizmetleri yönünden bu değişiklik ile hizmet sunulamayacaktır.

Buna göre, işbirliği yapılan yurt dışında yerleşik tüzel kişi, müşteriye karşı tek başına hizmetin görünen yüzü olamayacak olup, her türlü belge, ilân ve reklamlarında veya kamuoyuna yaptığı açıklamalarda kendi marka ve logolarını yurt içinde faaliyet izni aldığı izlenimini yaratacak şekilde kullanamayacaktır. Aynı zamanda, yurt içinde yerleşik müşterileri hedefleyecek şekilde internet sitesi de kuramayacaktır.

Bu Kuruluşun, sunacağı hizmetler ile ilgili olarak yurt dışında yerleşik tüzel kişiler ile muhabirlik ve temsilcilik benzeri yöntemlerle kurduğu ve bu kapsamda gerçekleşecek işlemlerde kuruluşun yurt içinde yerleşik müşterisi ile yurt dışında yerleşik tüzel kişi arasında herhangi bir şekilde doğrudan veya dolaylı müşteri ilişkisi oluşmayan işbirlikleri bu düzenleme dışındadır.

Kuruluşun yurt dışındaki tüzel kişilerle işbirliği yapabilmesi TCMB'nin iznine tabi tutulurken, banka kuruluşun yapılmış işbirliklerinin sonlandırmasını veya sınırlandırmasını istemeye yetkili kılınmıştır. Buna göre, TCMB yurt dışında yerleşik tüzel kişiler ile iş birliği yapması durumunda, kuruluşa ilave öz kaynak yükümlülüğü getirmeye yetkilidir.

Aynı zamanda, kurulacak işbirliği sonucunda gerçekleştirilecek ödeme işlemlerine ilişkin belge ve kayıtların kuruluş tarafından yurt içinde saklanması da şart koşulmuştur. Bir başka yönden, işlemlerin yurt içindeki ödeme veya elektronik para kuruluşunun üzerinden geçmesi ve tüm işlemlere ilişkin iz kayıtlarının yurt içinde bulunan kuruluş nezdinde bulunması halinde söz konu bu şart aranmayacaktır.

Yönetmelikle gelen faaliyet izni süreci

Yönetmelikle gelen bir diğer değişiklik ise, şirketlerin kuruluşu ve alınacak izinle ilgili olmaktadır. Buna göre, kuruluş aşamalı sistem haline gelmiştir. Daha önce var olan sistemde banka kurulumundan önce kuruluş, sonra faaliyet izni şekli olmak üzere iki aşamalı bir süreç olarak yürütülmüştür. Artık, yeni değişiklik ile ödeme ve elektronik para kuruluşları için ise üç aşamalı bir yapıya geçiş yapılmıştır.

Bildirim dilekçesine esas sözleşme taslağı ve başvuru formuna başvuru ücreti olan beş yüz bin Türk Lirasının ve buna ilişkin ödenmesi gereken ilgili kanuni yükümlülüklerin Bankaca belirlenen hesaba yatırıldığını gösterir dekont eklenerek başvuru yapılabilecektir.

Ödeme ve elektronik para kuruluşlarında öz kaynak

Yönetmelikle düzenlenmiş olan ilgili madde uyarınca, ödeme ve elektronik para kuruluşlarının öz kaynağı Haziran ve Aralık ayı sonu itibariyle hesaplanacaktır. Bu kapsamda öz kaynağın fatura ödeme kuruluşları için üç milyon liradan, diğer ödeme kuruluşları için beş milyon liradan ve elektronik para kuruluşları için on üç milyon liradan az olmaması hüküm altına alındı. İlgili fıkrada belirtilen üç milyon Türk Lirası, beş milyon Türk Lirası ve on üç milyon Türk Lirası tutarındaki miktarlar Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yayımlanan fiyat endekslerindeki yıllık değişimler göz önünde bulundurularak TCMB tarafından her yıl ocak ayında tekrar değerlendirilecektir.

Yönetmelik ile asgari öz kaynak yükümlülüğü ve teminat mekanizması gözden geçirilerek ödeme ve elektronik para kuruluşlarının finansal açıdan sağlam bir yapıda olmaları şart koşulmuştur.

Elektronik para ihracında 18 yaş altındaki kişilerin müşteri olma durumu

Yönetmelikle ergin olmayan kişilerin ön ödemeli kartları kullanması yasal temsilcisinin onayının alınması ve alınan onayın kayıt altına alınması şartı getirilmiştir. Buna göre, yasal temsilcinin onayını alacak sistemin kurulmuş olması gerekmektedir.

Ödeme ve elektronik para kuruluşlarında temsilci olma şartı

Yönetmelikle, temsilci olma koşulları zorlaştırılmıştır. Kuruluş, ödeme hizmetlerini elektronik veya fiziki kanallar üzerinden temsilci aracılığıyla yürütebilir. Kuruluşun ödeme hizmetlerini temsilci aracılığıyla yürütebilmesi için temsilciden gerekli bilgi ve belgeleri temin etmiş olması, temsilcinin ödeme hizmetlerinin sorunsuz ve mevzuata uygun şekilde sunulması konusunda risk oluşturmadığına kanaat getirmesi ve temsilciyi Birlik tarafından elektronik ortamda oluşturulan listeye kaydettirmesi gerekmektedir. Kuruluş ile temsilci arasındaki sözleşme yazılı olarak düzenlenmektedir. Kuruluş, temsilci kullanılması dışında ödeme hizmetlerinin sunumu amacıyla herhangi bir şekilde, üçüncü kişileri yetkilendiremeyecek ve üçüncü kişilerle temsilcilik sözleşmesi dışında bir başka isim altında sözleşme imzalayamayacaktır.

Kuruluş temsilciyi, temsilcilik sözleşmesinin imzalanmasından itibaren on beş iş günü içerisinde, Birliğe bildirmekle yükümlüdür. Kuruluş, Birlik tarafından oluşturulan listeye kaydedilmemiş temsilcisi aracılığıyla ödeme hizmeti sunamayacaktır.

Açık rıza

Hassas müşteri verileri, Kanun, Yönetmelik ve bu Tebliğ kapsamında izin verilen haller saklı kalmak kaydıyla, dış hizmet sağlayıcılar ve kanunlarla açıkça yetkili kılınan merciler dışındaki taraflara verilmemektedir. Müşteri bilgileri, kanunla açıkça yetkili kılınan merciler dışındaki taraflara, ancak müşterinin paylaşım sınırları hakkında aydınlatılması ve müşterilerin açık rızasının alınması kaydıyla verilebilmektedir.

Müşterinin açık rızası, 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanuna göre uygun şekilde güvenli bir biçimde alınacaktır. Elektronik ortamdaki bir sözleşme ile alınacak onay yalnızca ilk defa oturum açılırken ve müşterinin açıkça bilgilendirilmesi kaydıyla gerçekleştirilebilecektir. Müşterinin bilgilerini paylaşmaya dair rıza göstermesi verilecek hizmet için bir ön şart haline getirilemeyecektir.

Ödeme ve elektronik para kuruluşlarında çerçeve sözleşme

Ödeme hizmeti sağlayıcısı ile müşteri arasındaki süreklilik arz eden periyodik ödeme ilişkileri yazılı şekilde sözleşme ile düzenlenecektir. Uzaktan iletişim aracı ile kurulan sözleşmelerde yazılı şekil şartı aranmayacaktır.

TCMB, uzaktan iletişim aracı ile yapılan çerçeve sözleşme kapsamında ödeme hizmeti sağlayıcısı tarafından sunulacak ödeme hizmetlerine ilişkin sınırlamalar getirebilecektir. Ödeme hizmeti sağlayıcısı da uzaktan iletişim aracı ile yapılan çerçeve sözleşme kapsamında sunacağı ödeme hizmetlerine ilişkin sınırlamalar getirebilecektir. Müşterinin talebi olmadığı sürece uzaktan iletişim aracı ile çerçeve sözleşme yapılmasına yönelik herhangi bir işlem yapılamayacaktır.

Ödeme ve elektronik para kuruluşlarında kimlik doğrulama şartı

Tebliğ ile yapılan değişiklikte kuruluş, bilgi sistemlerinde gerçekleştirilen işlemlerde kullanılmak üzere yeterli ve etkin bir kimlik doğrulama sistemi kurmaktadır. Kurulacak kimlik doğrulama sistemi çerçevesinde personele tanımlanan rollerin ve sorumlulukların açık bir şekilde yazılı olarak oluşturulma şartı getirilmiştir.

Kimlik doğrulamada kullanılan ve bir bileşenin ele geçirilmesinin diğer bileşenin güvenliğini tehlikeye atmayacağı en az iki bileşenden oluşan, bu iki bileşenin de müşterinin bildiği, sahip olduğu veya biyometrik bir karakteristiği olan bileşen sınıflarından farklı ikisine ait olacak şekilde seçildiği yöntem ile oluşturulmaktadır.

Sonuç

Yukarıda izah edildiği üzere; günümüzde hızlı bir şekilde gelişmekte olan finansal hizmetler sektöründe özellikle ödeme kuruluşları ile elektronik para şirketlerinin uzun süredir beklediği düzenlemeler ile bir takım eksiklikler tamamlanmıştır. Yönetmelik ve Tebliğ; Ödeme ve Menkul Kıymet Mutakabat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun’a dayanarak hazırlanmış olup ilgili Kanun’a tabii olan kuruluşlara birtakım yeni yükümlükler ve esaslar getirmiştir.

Yönetmelik ile ödeme hizmetleri detaylandırılmakta, elektronik para ihracına ilişkin esaslar düzenlenmektedir. Aynı zamanda ödeme kuruluşları, faaliyet ve yönetim esaslarını, faaliyet izinlerini ve bu kuruluşların uymaları gereken diğer muhtelif yükümlülüklerini de düzenlemektedir. Tebliğ ise söz konusu kuruluşlara bilgi güvenliği ve veri mahremiyeti gibi hususlarda yeni yükümlülükler içermektedir.

Hal böyle iken, uzun süredir beklenen önemli düzenlemeler içeren Tebliğ ve Yönetmelik ile sektöre ve mevzuata uyumlu birçok yeni aktörün sektörlere girebileceği öngörülmektedir.  

Kaynakça

https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/12/20211201-3.htm

https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/12/20211201-1.htm