Ticari Elektronik İleti ve Hukuki Çerçeve
Dijital pazarlamanın oldukça önem kazandığı günümüzde birçok işletme, ticari elektronik iletileri çok sık şekilde kullanmaktadır. Ancak ticari iletişimin yaygınlaşması nedeniyle, bireylerin telefonlarına veya e-posta adreslerine istenmeyen ticari iletilerin gelmesi ya da iletişim bilgilerinin istenmeyen 3. kişilerle serbestçe paylaşılması gibi risk ve sorunlar ortaya çıkmıştır. Bu tür problemlerin önüne geçmek amacıyla yasal düzenlemeler yapılmış ve yeni gözetim sistemleri kurulmuştur.
İşbu bilgi notunda, ticari iletişim ve ticari elektronik iletilere ilişkin yasal düzenlemeler değerlendirilmiştir.
Ticari Elektronik İleti Nedir?
Ticari elektronik ileti; telefon, çağrı merkezleri, faks, otomatik arama makineleri, akıllı ses kaydedici sistemler, elektronik posta, kısa mesaj hizmeti gibi vasıtalar kullanılarak elektronik ortamda gerçekleştirilen ve ticari amaçlarla gönderilen veri, ses ve görüntü içerikli iletilerdir.
Ticari elektronik ileti göndermek isteyenler, kendi araçlarıyla bu iletileri gönderebilecekleri gibi, aracı hizmet sağlayıcı kullanarak da ileti gönderimini sağlayabilmektedir. Ancak ileti gönderenlerin; 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun, Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelik, 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu ve ilgili sair mevzuat kapsamında uyması gereken yükümlülükleri bulunmaktadır.
Ticari Elektronik İleti Gönderirken Uyulması Gerekenler Nelerdir?
Hizmet sağlayıcılar; mal ve hizmetlerini tanıtmak, pazarlamak, işletmesini tanıtmak ya da kutlama ve temenni gibi içeriklerle tanınırlığını artırmak amacıyla alıcıların elektronik iletişim adreslerine ticari elektronik iletiler göndermektedir. Ticari iletişimin alıcılar tarafından anlaşılabilir şekilde açık, şeffaf ve pratik uygulamalara dayanacak şekilde yapılması gerekmektedir. İndirim ve hediye gibi promosyonlar ile promosyon amaçlı yarışma veya oyunlar sunuluyor ise, iletişim sırasında bu nitelik açıkça belirlenebilmeli, bunlardan faydalanmanın şartlarına kolayca ulaşılabilmeli ve bu şartlar açık ve şüpheye yer bırakmayacak şekilde anlaşılır olmalıdır.
Bununla beraber, ticari elektronik iletiler, alıcılardan önceden onayları alınmadan gönderilemez. Onay, yazılı olarak veya her türlü elektronik iletişim aracıyla ya da Ticari Elektronik İleti Yönetim Sistemi (“İYS”) üzerinden alınabilir. Alıcı reddetme hakkını kullanmadığı sürece vermiş olduğu bu onay geçerli kabul edilmektedir. Kendisiyle iletişime geçilmesi amacıyla alıcının iletişim bilgilerini vermesi hâlinde, temin edilen mal veya hizmetlere ilişkin değişiklik, kullanım ve bakıma yönelik ticari elektronik iletiler için ayrıca onay alınmasına gerek yoktur. Ancak esnaf ve tacirlere önceden onay alınmaksızın ticari elektronik iletiler gönderilebilmektedir.
Onayı bulunmayan alıcılara, ticari elektronik ileti göndererek onay talebinde bulunulması yasaktır. Onay metninde, olumlu irade beyanı önceden seçilmiş olarak yer alamaz. Hizmet sağlayıcı, alıcıdan ticari elektronik ileti onayı vermesini, sunduğu mal ve hizmetin temini için ön şart olarak ileri süremez.
İYS üzerinden alınmayan onaylarda, onayın alındığına ilişkin ispat yükümlülüğü hizmet sağlayıcıya aittir. İYS üzerinden alınmayan onayların hizmet sağlayıcı tarafından üç iş günü içinde İYS’ye kaydedilmesi gerekmekte olup İYS’ye kaydedilmeyen onaylar geçersiz kabul edilecektir.
Onay; yazılı şekilde, elektronik iletişim araçlarıyla veya İYS üzerinden alınabilmektedir. Onayda, alıcının ticari elektronik ileti gönderilmesini kabul ettiğine dair olumlu irade beyanı, adı ve soyadı ile elektronik iletişim adresi; İYS üzerinden alınan onaylarda olumlu irade beyanı ve elektronik iletişim adresi; fiziki ortamda alınan onaylarda ise bunlara ek olarak onayı verenin imzası aranmaktadır
Onayın elektronik ortamda alınması durumunda, onayın alındığı bilgisi (reddetme imkânı da tanınmak suretiyle) alıcının elektronik iletişim adresine 24 saat içinde iletilir. İYS üzerinden alınan onaylarda bu iletiye gerek bulunmamaktadır.
Abonelik, satış ve üyelik sözleşmesi gibi bir sözleşmenin içeriğine dâhil edilerek onay alınıyorsa onayın sözleşmenin sonunda, olumlu irade beyanından veya imzadan önce, ticari elektronik ileti kenar başlığı altında, reddetme imkânı da tanınmak sureyitle en az on iki punto ile yazılarak alınması gerekmektedir.
Acentelik, özel yetkili işletme ya da bayilik sözleşmesindeki taraflardan birine verilen onayın; bu sözleşmeye konu mal, hizmet veya marka ile sınırlı olarak sözleşmenin diğer tarafı için de verildiği kabul edilmektedir..
Hizmet sağlayıcı aldığı onayı, kendi mal veya hizmetleri ile birlikte olmak kaydıyla promosyon olarak sunulan mal ve hizmetler için de kullanabilir. Ancak bu promosyon ilişkisinin bir sözleşmeye bağlı olması şartı aranmaktadır.
Onay Gerektirmeyen Durumlar
Alıcı, kendisiyle iletişime geçilmesi amacıyla kendi iletişim bilgilerini verdiği takdirde; temin edilen mal veya hizmetlere ilişkin değişiklik, kullanım ve bakıma yönelik ticari elektronik iletiler için ayrıca onay alınmasına gerek yoktur.
Devam eden abonelik, üyelik veya ortaklık durumu ile tahsilat, borç hatırlatma, bilgi güncelleme, satın alma ve teslimat veya benzeri bir durum söz konusu ise; bu durumlara ilişkin bildirimleri içeren iletiler için veya ilgili mevzuatla hizmet sağlayıcıya bilgi verme yükümlülüğü getirilen durumlarında önceden onay alma zorunluluğu aranmamaktadır. Ancak bu tür bildirimlerde herhangi bir tanıtım ve pazarlama yapılmaması gerekmektedir.
Alıcılar tacir veya esnaf ise elektronik iletişim adreslerine gönderilecek ticari elektronik iletiler için önceden onay alınmasına gerek yoktur. Ancak tacir ve esnafların reddetme hakkını kullanması halinde yeniden onayları alınmadığı sürece ticari elektronik ileti gönderilmesi yasaktır.
Sermaye piyasasına ilişkin mevzuat uyarınca aracılık faaliyetinde bulunan şirketlerce müşterilerine bilgilendirme amaçlı gönderilen ticari elektronik iletiler için onay alınması zorunlu değildir.
Ticari Elektronik İletinin İçeriği Nasıl Olmalıdır?
Ticari elektronik iletide; hizmet sağlayıcının tanınmasını sağlayan bilgiler ile haberleşmenin türüne bağlı olarak telefon numarası, faks numarası, kısa mesaj numarası, elektronik posta adresi gibi erişilebilir durumdaki iletişim bilgileri ile haberleşmenin türüne bağlı olarak iletinin konusu, amacı ve başkası adına yapılması hâlinde kimin adına yapıldığına ilişkin bilgiler yer almalıdır. İleti içeriğinin, alıcıdan alınan onaya uygun olması gerekmektedir. Ticari elektronik iletide, elektronik iletişim aracının türüne bağlı olarak hizmet sağlayıcının telefon, faks, kısa mesaj numarası ve elektronik posta adresi gibi erişilebilir durumdaki iletişim bilgilerinden en az birine yer verilecektir.
İndirim ve hediye gibi promosyonlar ile promosyon amaçlı yarışma veya oyunların ticari iletide sunulması halinde bu husus iletide açıkça belirtilmelidir. Promosyonların ne kadar süreyle geçerli olacağı ve bunlardan faydalanmak için gereken şartlar, açık ve şüpheye yer vermeyecek şekilde, bu hususlara özgülenmiş bir URL adresi veya müşteri hizmetleri numarası gibi kolay bir şekilde ulaşılabilecek yöntemlerle sunulacaktır.
İletinin başlığında veya içeriğinde; tacirler için MERSİS numarası ve ticaret unvanına, esnaflar için adı ve soyadı ile T.C. veya vergi kimlik numarasına, marka veya işletme adı gibi kendisini tanıtan diğer bilgilere yer verilir. Kısa mesaj gibi sınırlı alanlar kullanılıyorsa, ticari iletinin tacirler için MERSİS numarası, esnaflar için ise adı ve soyadı ile T.C. veya vergi kimlik numarasını içermesi gerekir. Hizmet sağlayıcı, bunlara ek olarak marka veya işletme adı gibi kendisini tanıtan diğer bilgilere yer verebilecektir.
Sesli arama içeriğinde; tacirler için ticaret unvanına, esnaflar için ise adı ve soyadına yer verilir. Hizmet sağlayıcı, bunlara ek olarak marka veya işletme adı gibi kendisini tanıtan diğer bilgilere yer verebilecektir.
Ticari elektronik iletinin niteliği içeriğinden açık bir biçimde anlaşılamıyorsa tanıtım, kampanya ve bilgilendirme gibi niteliği belirleyici bir ibareye yer verilir. Bu ibare; kısa mesaj yoluyla gönderilen iletilerde iletinin başlangıcında, elektronik posta yoluyla gönderilen iletilerde konu bölümünde, sesli aramalarda ise görüşmenin başlangıcında belirtilecektir.
Alıcıların Reddetme Hakkı
Alıcıların diledikleri her zaman hiçbir gerekçe belirtmeksizin ticari elektronik iletileri reddetme hakkı vardır. Hizmet sağlayıcı ret bildiriminin, elektronik iletişim araçlarıyla kolay ve ücretsiz olarak iletilmesini sağlamakla ve gönderdiği iletide buna ilişkin gerekli bilgileri sunmakla yükümlüdür. Hizmet sağlayıcı, ret talebinin kendisine ulaşmasından itibaren üç iş günü içinde ilgili alıcıya elektronik ileti göndermeyi durdurmak zorundadır.
Alıcının ret bildiriminde bulunabilmesi için hizmet sağlayıcının ticari elektronik iletide; kendisi tarafından ya da İYS tarafından sunulan müşteri hizmetleri numarası, kısa mesaj numarası veya yalnızca ret bildirimine özgülenmiş bir URL adresi gibi erişilebilir iletişim adresine yer vermesi gerekir ve reddetme mekanizması, gönderilen her ticari elektronik iletide yer almalıdır. Ticari elektronik ileti hangi iletişim kanalıyla gönderildiyse ret bildirimi de kolay ve ücretsiz bir şekilde olmak üzere aynı iletişim kanalıyla sunulmalıdır.
Alıcının ticari elektronik iletiyi almayı reddetmesi halinde hizmet sağlayıcı, ret talebinin kendisine ulaşmasını müteakip üç iş günü içinde alıcıya ticari elektronik ileti göndermeyi durdurmak ve kendisine iletilen ret bildirimlerini üç iş günü içinde İYS’ye bildirmek zorundadır. Alıcı reddetme hakkını İYS üzerinden de kullanabilecektir.
İleti Yönetim Sistemi
İYS ticari elektronik ileti onayı alınmasına, reddetme hakkının kullanılmasına ve şikâyet süreçlerinin yönetilmesine imkân tanıyan sistemdir. Ticari elektronik ileti göndermek isteyen gerçek ve tüzel kişiler İYS’ye kaydolur. İYS üzerinde onayı bulunmayan alıcılara ticari elektronik ileti gönderilemez.
İYS 1 Ocak 2020’de açılmış ve hizmet sağlayıcılar için sisteme başvurular alınmaya başlanmıştır. Vatandaşlar ise 1 Ocak 2021 tarihinden itibaren sisteme erişebilmekte; hangi hizmet sağlayıcıya, hangi tarihte, nereden onay verdiklerini görüntüleyebilmekte, ileti reddetme hakkını kullanabilmektedir.
Sonuç
Sonuç olarak, dijital pazarlama çağında elektronik iletişim yöntemleri ticaretin en temel öğelerinden biri haline gelmiştir. Ancak bu yöntemler kullanılırken bireylerin mahremiyetinin ve haklarının korunması için çeşitli yasal düzenlemeler getirilmiş, bu faaliyetler gerçekleştirilirken uyulması gereken birtakım özel şartlar ile bu faaliyetleri gözetim ve denetim sistemi (İYS) kurulmuştur.
Bu doğrultuda, ticari elektronik ileti göndermek isteyenlerin; alıcılardan mevzuata uygun şekilde onay alması, ileti içeriğini mevzuata uygun şekilde kurgulaması, alıcılara kolay erişilebilir bir reddetme imkânı sağlaması ve İYS’ye kaydolarak, sistemin gerektirdiği bildirim yükümlülüklerine uymaları gerekmektedir.
Kaynakça
https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6563.pdf
https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/07/20150715-4.htm
