Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (“TCMB”) yönetmeliği “Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik (“Yönetmelik”)” 16 Nisan 2021 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış olup 30.04.2021 tarihinde yürürlüğe girecektir.

İşbu bilgi notunda, Yönetmelik ile kripto varlıkların kullanılmasına yönelik getirilen düzenlemeler açıklanacaktır.

Yönetmelik kapsamında kripto varlık tanımı

Yönetmelik’in uygulanmasına yönelik olarak kripto varlıklara ilişkin tanım Yönetmelik’in 3/1. maddesinde yapılmış olup “Kripto Varlık” kavramı;

“…dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıklar”

şeklinde tanımlanmıştır.

Bu tanım uyarınca; dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan gayri maddi varlıkların kripto varlık olarak kabul edilmiştir.

İtibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası araçları ise bu tanım kapsamına alınmayıp kripto varlık tanımı dışında tutulmuştur.

Kripto varlıklar ile ödeme yapma yasağı

Yönetmelik ile getirilen düzenleme uyarınca, artık kripto varlıklar ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılamayacaktır. Ayrıca kripto varlıkların ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılmasına yönelik hizmetler de sunulamayacaktır.

Bu husus Yönetmelik’in 3. maddesinin 2 ve 3. fıkralarında düzenlenmiş olup ilgili düzenleme;

“…(2) Kripto varlıklar, ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılamaz.

(3) Kripto varlıkların ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılmasına yönelik hizmet sunulamaz.”

düzenlemesini haizdir.

Bankalara ve Fintechlere getirilen yasaklar

Yönetmelik ile getirilen düzenleme uyarınca; kuruluşların kripto varlıklara ilişkin “alım satım, saklama, transfer veya ihraç hizmeti” sunan platformlara ve bu platformlara yapılacak fon aktarımlarına da aracılık etmeleri de engellenmiş bulunmaktadır. Bu kapsamda, Yönetmelik’in yürürlüğe girmesi akabinde kripto varlık alım ve satımına aracılık hizmeti sunan platformlardan fon aktarımı yapılamayacaktır.

Buna yönelik Yönetmelik’in 4. maddesi aşağıdaki şekildedir;

“(1) Ödeme hizmeti sağlayıcıları, ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların doğrudan veya dolaylı olarak kullanılacağı bir şekilde iş modelleri geliştiremez, bu tür iş modellerine ilişkin herhangi bir hizmet sunamaz.

(2) Ödeme ve elektronik para kuruluşları, kripto varlıklara ilişkin alım satım, saklama, transfer veya ihraç hizmeti sunan platformlara veya bu platformlardan yapılacak fon aktarımlarına aracılık edemez.”

Önemle belirtmek gerekir ki, kripto varlıklara yönelik iş modeli geliştirme ve bu tür iş modellerine ilişkin hizmet sunulmasına ilişkin yasak bankaları ve Fintechleri kapsamaktadır. Öte yandan kripto varlık borsalarına ya da borsalarından gerçekleştirilecek fon aktarımına ilişkin yasak ise yalnızca Fintechleri kapsamaktadır.

Netice itibari ile, bankalar yukarıda anılan fon yasağı kapsamına alınmamıştır ve Yönetmelik’in yürürlüğe gireceği 30.04.2021 tarihinden sonra fon aktarımları yalnızca bu aktarıma izin veren bankalar aracılığı ile gerçekleştirilebilecektir. 

Kripto para alımı ve satımı yasaklanmadığından bu işlemlere devam edilebilecektir

Algılananın aksine, Yönetmelik kripto varlık alımı ve satımına ilişkin bir yasak getirmemektedir. Yönetmelik uyarınca esasen kripto varlıkların ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılmasına yönelik hizmetlerin sunulamayacağı düzenlenmiştir. Esasen Yönetmelik kapsamında düzenlenen husus, kripto varlıklar ile bir mal veya hizmetin alınabilmesinin yasaklanmasıdır. Ayrıca Yönetmelik’in yürürlüğe gireceği 30.04.2021 tarihinden sonra kripto varlıkların ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılmasına yönelik hizmetler de sunulamayacaktır.

Nitekim, TCMB tarafından resmi internet sitesinde yapılan açıklamalarda kripto paraların, "ödemelerde kullanılmasının engellenmesi" vurgulanmıştır. Son dönemlerde söz konusu kripto varlıkların ödeme işlemlerinde kullanılmasına ilişkin çeşitli girişimlerin oluşmaya başladığına işaret edilirken; bu varlıkların ödemelerde kullanılmasının, işlemin tarafları açısından telafisi mümkün olmayan mağduriyetler yaratma ihtimali bulunduğu ve bu alanda mevcutta kullanılan yöntem ve araçlara karşı güven zafiyeti meydana getirebilecek unsurlar içerdiğinin değerlendirildiği bildirilmektedir.

30.04.2021 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek olan Yönetmelik’te yer alan bir diğer madde ise ödeme hizmeti sağlayıcılarına yönelik olup ödeme hizmetleri sunarken ve elektronik para ihracında kripto varlıkların doğrudan veya dolaylı kullanılacağı herhangi bir iş modeli geliştirmelerinin yasaklanmasıdır. Bu tür bir iş modeliyle herhangi bir hizmet sunulamayacağı kesin olarak belirlenmiştir.

Genel olarak ödeme hizmetleri kavramı

Getirilen bu düzenlemeler ışığında ödeme hizmetleri kavramının da kısaca açıklanmasında fayda bulunmaktadır.

“Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun (“Kanun”)” kapsamında ödeme hizmetleri kavramına bir tanım getirilmiş olup Kanun’un 12. maddesi uyarınca ödeme hizmetleri;

a) Ödeme hesabına para yatırılması ve ödeme hesabından para çekilmesine imkân veren hizmetler de dâhil olmak üzere ödeme hesabının işletilmesi için gerekli tüm işlemleri,

b) Ödeme hizmeti kullanıcısının ödeme hizmeti sağlayıcısı nezdinde bulunan ödeme hesabındaki fonun aktarımını içeren, bir defaya mahsus olanlar da dâhil doğrudan borçlandırma işlemi, ödeme kartı ya da benzer bir araçla yapılan ödeme işlemi ile düzenli ödeme emri dâhil para transferini,

c) Ödeme aracının ihraç veya kabulünü,

ç) Para havalesini,

d) Gönderen tarafından ödeme işleminin yapılmasına ilişkin onayın bir bilişim veya elektronik haberleşme cihazı aracılığıyla verildiği ve ödemenin ödeme hizmeti kullanıcısı ile mal veya hizmet sağlayan arasında sadece aracı olarak faaliyet gösteren bir bilişim veya elektronik haberleşme işletmecisine yapıldığı ödeme işlemini,

e) Fatura ödemelerine aracılık edilmesine yönelik hizmetleri,

f) Ödeme hizmeti kullanıcısının isteği üzerine başka bir ödeme hizmeti sağlayıcısında bulunan ödeme hesabıyla ilgili sunulan ödeme emri başlatma hizmetini,

g) Ödeme hizmeti kullanıcısının onayının alınması koşuluyla, ödeme hizmeti kullanıcısının ödeme hizmeti sağlayıcıları nezdinde bulunan bir veya daha fazla ödeme hesabına ilişkin konsolide edilmiş bilgilerin çevrim içi platformlarda sunulması hizmetini,

ğ) Ödemeler alanında toplam büyüklük veya etki alanı açısından Bankaca belirlenecek seviyeye ulaşan diğer işlem ve hizmetleri,

ifade etmektedir.

Bu kapsamda Yönetmelik’teki ödeme hizmetlerine getirilen yasakları değerlendirirken bu tanımı da göz önünde bulundurmak faydalı olacaktır.

Sonuç

Bu kapsamda netice itibari ile, Resmi Gazete'de yayımlanan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (“TCMB”) yönetmeliğine göre kripto varlıklar ödemelerde doğrudan ve dolaylı olarak kullanılamayacak ve kripto varlıkların ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılmasına yönelik hizmet sunulamayacaktır. İlgili düzenleme 30 Nisan 2021 tarihinde yürürlüğe girecektir.

Kripto varlık tanımının da yapıldığı Yönetmelik uyarınca; ödeme ve elektronik para kuruluşlarına hizmet verme ve iş geliştirme yasağı getirilmiştir. Kripto varlıklara yönelik iş modeli geliştirme ve bu tür iş modellerine ilişkin hizmet sunulmasına ilişkin yasak bankaları ve Fintechleri kapsamaktadır. Ancak kripto varlık borsalarına ya da borsalarından gerçekleştirilecek fon aktarımına ilişkin yasak yalnızca Fintechleri kapsamaktadır. Bu kapsamda, bankalar yukarıda anılan fon yasağı kapsamına alınmamıştır ve Yönetmelik’in yürürlüğe gireceği 30.04.2021 tarihinden sonra fon aktarımları yalnızca bu aktarıma izin veren bankalar aracılığı ile gerçekleştirilebilecektir. 

Belirtmek gerekir ki, Yönetmelik kapsamında kripto varlıklara yatırım yapmaya ilişkin bir yasak bulunmamakla beraber; kripto varlıklara el konulmayacak, bu varlıkların değerine dışarıdan bir müdahalede bulunulmayacak, şu an için bu varlıklar üzerinden bir vergi alınmayacaktır. Ancak ilerleyen süreçlerde bu konuya ilişkin getirilebilecek yeni düzenlemeler için TCMB’nin açıklamalarını takip etmekte fayda bulunmaktadır.

Kaynakça:

https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/04/20210416-4.htm

https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Duyurular/Basin/2021/DUY2021-17

https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Banka+Hakkinda/Mevzuat/6493/