Birleşik Krallık Dijital Uyuşmazlık Çözüm Kurallarına İlişkin İnceleme
Mayıs, 2021, ERDEMİR&ÖZMEN AVUKATLIK ORTAKLIĞIBirleşik Krallık Dijital Uyuşmazlık Çözüm Kurallarına İlişkin İnceleme
2019 senesinin sonlarında, Birleşik Krallık tarafından kripto varlıklar ve akıllı sözleşmelere ilişkin “Legal Statement on Cryptoassets & Smart Contracts” olarak adlandırılan yasal bir bildirim yayınlanmış ve bu bildirimde; İngiliz yasaları uyarınca kripto varlıkların bir mülk niteliğini taşıdığı, akıllı sözleşmelerin ise bir sözleşme kapsamında değerlendirildiği belirtilmiştir.
Bugün ise Birleşik Krallık (UK Jurisdiction Taskforce “UKJT”) tarafından “Dijital Uyuşmazlık Çözüm Kuralları” dokümanı yayınlanmış olup kripto paraya, akıllı sözleşmelere, Fintech uygulamalarına ilişkin hukuki ihtilafların çözümünü amaçlayan birtakım yeni kurallar getirilmiştir.
İşbu bilgi notunda, Birleşik Krallık tarafından yayınlanan Dijital Uyuşmazlık Çözüm Kurallarına ilişkin genel kapsamda bilgi verilecektir.
Dijital Uyuşmazlık Çözüm Kurallarının Amacı
Dijital Uyuşmazlık Çözüm Kurallarının amacı; güncel ve gelişmekte olan teknolojiyi bünyesinde barındıran ve özellikle kripto varlıklara, kripto para birimine, akıllı sözleşmelere, dağıtık hesap defterine ve Fintech uygulamalarına ilişkin ticari uyuşmazlıklara daha hızlı ve uygun maliyetli çözümler bulabilmektir.
Bu kapsamda Dijital Uyuşmazlık Çözüm Kurallarını incelemeden evvel, yayınlanan kurallarda anılan birtakım kavramların nasıl tanımlandığına değinmek faydalı olacaktır.
Dijital Uyuşmazlık Çözüm Kuralları uyarınca “dijital varlık” kavramı genel itibariyle; bir kripto varlık, dijital token, akıllı sözleşme veya bir varlık ya da işlemin dijital veya kodlanmış halini temsil eden şey olarak tanımlanmıştır. “Otomatik anlaşmazlık çözme yöntemi” ise; ilgili taraflar arasındaki bir anlaşmazlığın; oyu veya kararı doğrudan dijital varlık sistemi içinde uygulanan bir kişinin veya yapay zeka temsilcisinin otomatik olarak seçilmesiyle çözülmesini amaçlayan bir dijital varlık ile ilişkili süreç anlamına gelmektedir (dijital varlıkları çalıştırarak, değiştirerek, iptal ederek, oluşturarak veya aktararak).
Taraflarca Uyuşmazlığa İlişkin Çözüm Yönteminin Belirlenmesi
Bununla beraber bu kurallar, “Herhangi bir anlaşmazlık UKJT Dijital Anlaşmazlık Çözüm Kurallarına uygun olarak çözülecektir" metni eklenerek bir sözleşmeye, dijital varlığa veya dijital sisteme dâhil edilebilecektir.
Yahut tercihe bağlı olarak bu kurallar;
· Belirli bir sorunun veya anlaşmazlık türünün (uzmanlık gerektiren) tahkim yerine, uzman belirlenmesi ile çözülmesinin gerekip gerekmediğine,
· Hakem veya uzman olarak atanacak kişilerin sayısı, kimliği veya niteliklerine ilişkin herhangi bir tercihe,
· Bir anlaşmazlığın çözümü için benimsenecek prosedüre ilişkin tüm tercihlere,
· Kuralların uygulanmasında veya işleyişinde yapılan herhangi bir değişikliğe,
ilişkin hususlar belirtilerek bir sözleşme, dijital varlık veya dijital sisteme dâhil edilebilecektir.
Belirtmek gerekir ki; taraflarca belirlenecek herhangi bir otomatik anlaşmazlık çözüm sürecinin sonucu, ilgili taraflar açısından yasal olarak bağlayıcı olacaktır.
Uyuşmazlığın Tahkim Prosedürü
Dijital Uyuşmazlık Çözüm Kuralları uyarınca; ilgili taraflar arasında, ilgili sözleşmeden veya otomatik bir uyuşmazlık çözüm sürecine konu olmayan dijital varlıktan kaynaklanan herhangi bir ihtilaf, bu kuralların sunum anında güncel olan versiyonuna göre tahkime sunulabilecektir. Ancak uzmanlık gerektiren herhangi bir sorun; hakem olarak değil, bu şekilde hareket eden görevlendirilmiş bir uzman tarafından belirlenecektir.
Esasen tarafların, aralarındaki ihtilafı oldukça uzun süren ve maliyetli olan mahkemede çözmek mecburiyetinin bulunmaması ve uyuşmazlığın mutabık kalındığı takdirde tahkim yolu ile de çözümlenebilmesi, hem usul ekonomisi hem de hızla gelişen teknolojiye yetişebilmek açısından da oldukça faydalı olacaktır.
Yargılamaya İlişkin Detaylar
İlgili taraf (davacı), aleyhinde talepte bulunulan diğer ilgili taraflara (davalı) ve atama organına bir talep bildirimi vererek yargılama sürecini başlatabilir. Esasen bundan sonraki süreç, Türk Hukukuna benzer şekilde bu bildirimin karşı tarafa ulaşması, tarafların beyan ve iddiaları ile varsa delillerini yargı makamına sunması şeklinde devam etmektedir.
Yargılama aşamasında yargı makamı tarafından mutlak takdir yetkisi kullanılırken, taraflar arasında adil ve tarafsız davranılacak ve her bir tarafa kendi iddiasını ortaya koyması için makul bir fırsat tanınacaktır.
Bu noktada, yargılama sürecindeki dijital varlıkları kapsayan husus; yargı makamının, herhangi bir dijital imza, kriptografik anahtar, şifre veya kendisine sunulan diğer dijital erişim veya kontrol mekanizmalarını kullanarak anlaşmazlıkla ilgili herhangi bir dijital varlığı herhangi bir zamanda çalıştırma, değiştirme, imzalama veya iptal etme yetkisine sahip olmasıdır. Yargı makamı ayrıca ilgili tarafları bunlardan herhangi birini yapması için yönlendirme yetkisine de sahip olacaktır.
Türk Hukukunda düzenlenmeyen ancak Dijital Uyuşmazlık Çözüm Kurallarında yer alan bir başka ilginç düzenleme ise tarafların; yargı makamının makul memnuniyetini sağlayacak şekilde kimlik ayrıntılarını paylaşması akabinde, uyuşmazlığın izin vermesi ve tarafların kabulü üzerine kimlik ayrıntılarını gizli olarak yargı makamına verebilmeleridir. Ek olarak, bu kimlik bilgileri tarafların taleplerinde veya davaya cevap dilekçelerinde mevcut olmak zorunda da değildir. Bu durumda yargı makamı, tarafların kimlik ayrıntılarını ifşa etmeyecektir.
Yargı makamının kararı veya hükmü taraflar açısından nihai ve bağlayıcı olacaktır. Ayrıca tarafların yargı kararına karşı itiraz ve temyiz hakları da bulunmamaktadır.
Sonuç
Birleşik Krallık tarafından yayınlanmış olan Dijital Uyuşmazlık Çözüm Kuralları; özellikle kripto varlıklara, kripto para birimine, akıllı sözleşmelere, dağıtık hesap defterine ve Fintech uygulamalarına ilişkin ticari uyuşmazlıklara daha hızlı ve uygun bir maliyetli çözümler bulabilecektir.
Bu kuralların dikkat çeken en yenilikçi özelliği; tarafların aralarındaki ihtilafı mahkemede çözmek mecburiyeti bulunmadan, mutabık kalındığı takdirde tahkim yolu ile de çözebilmelerine imkân tanımasıdır. Nitekim oldukça uzun süren ve maliyetli olan mahkeme süreçlerinin yerine tahkim yolunun tercih edilebilmesi, hem usul ekonomisi hem de hızla gelişen teknolojiye yetişebilmek açısından da faydalı olacaktır.
Avrupa Birliği, ABD ve Birleşik Krallık nezdinde yapılan yeni düzenlemeler Türk Hukukunda yapılacak düzenlemelere ışık tutacağından ülkemizde atılacak adımlar heyecanla beklenmektedir. Zira Hukukumuzun geleneksel yargılama süreçleri değerlendirildiğinde dijital dönüşüme uygun olarak birçok ana mevzuatın değişikliğe uğraması gerekmektedir.
Kaynakça:
