NFT

NFT

Ülkeler arası ekonomik rekabet, küreselleşen ekonomik güçler ve fiber yapılar sayesinde klasikleşmiş borsa kavramının dışına çıkılarak popülerleşen ve kendi iktisadi kuralları olan kripto paralar her geçen gün çeşitlenirken yatırımcıların da dikkatini çekmektedir. Kaynak ülkelerin Merkez Bankalarının tekelindeki emtia, ulusal para ve fonların aksine kripto paraların kişileri sınırlayıcı bir yanının bulunmaması ve pek çok ülkede hala vergilendirilmiş gelir grubuna girmemelerinden ötürü kripto para dünyası son günlerde fazlasıyla rağbet görmektedir. Kripto paralar; ulusal paralar, emtia ve fonların aksine durağan dışı, yenilikçi ve çağa ayak uyduran bir yapıya sahiptir.

Roma Hukukunun bir uzantısı olarak süregelen Kıta Avrupası Hukuk Sistemi, Eşya Hukuku’ ndaki klasik “misli mal” ve “gayrimisli mal” ayrımı bazında değerlendirildiğinde Bitcoin, Ethereum, Bitcoin Cash gibi bir çoğu misli mal olup sayıyla belirtilebilip bir benzerleri ile aynı değere sahiptir. Ancak NFT’ ler gayri misli mal olup ferdi olarak her biri kendi başına farklı değere sahip olmasından kaynaklı farklı pazarlara sahiptir.

NFT Nedir?

NFT’ nin açılımı “NON-Fungible Token” dır. Türkçe anlamı ise “Değiştirilemez Para-Çip” ya da “Değiştirilemez Jeton” dur. NFT’ ler bir nevi dijital eserlere sahip olunmasını sağlayan bir tür sertifika gibi olup NFT’ de bir sanat eseri ya da resim fiziksel bir varlık olarak bulunmamaktadır. NFT alışverişleri blok zincir teknolojisi ile kaydedilmektedir. Bu blok zincirleri, içindeki verilerin değiştirilememesi sağlanacak şekilde şifrelenmiş olup NFT’ ler kopyalanamaz, silinemez veyahut benzeri bir varlık ile eşitlenemezler. NFT’ ler bozdurulamaz, ayrılamaz ve bütünlüğü bozulamaz varlıklardır. Zira her NFT kendi başına benzersiz ve özneldir. Bu durum NFT’ leri Dolar, Euro, hisse senedi gibi diğer birçok değerden ayırmaktadır.

NFT içeriği sınırlanamayacak şekilde tasarlanmıştır. Bir tweet, bir şekil, bir yapı gibi çoğaltabileceğimiz her tasarım NFT haline dönüştürülüp blok zincirine yüklenebilir. Aynı zamanda bir fikri ürün de NFT halinde satışa sunulabilir.

NFT sertifikasının en önemli özelliği ilgili sanat eserinin ya da dijital varlığın mülkiyetinin ve piyasa değerinin de takip edilebiliyor olmasıdır. Bu durumda NFT yapımcısı sanatçı NFT olarak tasarladığı sanat eserini sattığında eserin yeni bir malike geçmesi durumunda o satış üzerinden de pay alabilmektedir. Böylece sanatçı kendisine pasif bir gelir kaynağı oluşturmaktadır. Pasif gelir kaynağının temelinde ise “Telif Hakkı” bulunmaktadır.

 NFT’ lerde Telif Hakkı

Telif hakkı soyut bir niteliğe haiz olup telif hakkı ile koruma altına alınan, insan fikrinin yarattığı maddi olmayan varlıklardır. Telif hakları somutlaştığı maddeden ayrı ve bağımsız bir hukuki değere sahip olup ayrıca tek başlarına birer varlık oluştururlar. Ancak bir telif hakkından bahsedilebilmesi için fikri ürünün Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca “eser” kapsamına girmesi gerekmektedir. 5846 sayılı FSEK’ nun 1/B-a maddesinde “eser” kavramı “Sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsulleri”

şeklinde tanımlamıştır. Eser ayrıca sahibinin hususiyetini taşımalıdır. Sanatçının esere katmış olduğu hususiyet hukuken “Telif Hakkı” kapsamında korunmaktadır.

Telif haklarının hukuken eserden bağımsız bir varlık olarak kabul edilmesinin sonucu olarak sanat eserinin mülkiyetinin devri telif hakkının da devri anlamı taşımamaktadır. Telif hakkının devri için ayrıca “Telif Hakkı Devri Sözleşmesi” yapılmalıdır. Bu sözleşme yazılı şekle tabii bir sözleşme çeşidi olup geçerli olabilmesi için belli özellikleri taşıması gerekmektedir. Aynı durum bir sanat eserinin NFT haline getirilmiş versiyonu için de geçerlidir. Sanatçı,sanat eserini token haline getirerek NFT’ nin telif hakkına sahip olabilir. Sanatçının sanat eseri üzerinde sahip olduğu “Manevi Haklar” hukuka ve satışa konu olamazken “Mali Haklar” satışa ve dolayısıyla hukuka konu olabilirler. Telif hakları yapısal olarak “Mali Haklar” grubuna girmektedir ve eser satışına konu olacak “Mali Haklar” sözleşmede teker teker belirtilmelidir. Sanatçı eseri satarken lisans verebilir ya da telif hakkını devredebilir. İşte bu noktada sözleşme sıkı şekil şartlarına tabii olmaktadır. Sözleşmede hiçbir hüküm verilmemiş ise lisans verildiği ve telif hakkının devredilmediği kabul edilmelidir.

Tamamen dijital ortamda oluşturulan NFT’ lerin denetlenmesi pratik açıdan pek mümkün olmadığından bir sanat eserinin telif hakkının ihlal edilmesi konusu sıklıkla gündeme gelmektedir. Söz konusu NFT’ lerin satın alınması ile birlikte alıcıya NFT’ nin mülkiyet hakkı geçse de üzerine işlenen eserin telif hakkı yukarıda belirtildiği üzere geçmemektedir.

NFT her bir satışından pay alınımını sağlayan “Akıllı Sözleşme” ile satılabilir. Akıllı sözleşmeler formal bir sözleşme gibi düzenlenebileceği gibi isteğe bağlı olarak takip edilebilen ve değiştirilebilen bir yapıya sahiptir. İşbu akıllı sözleşmeler ile NFT yapımcısı, NFT’ nin satımını takip edebilir ve NFT için kullanılacak blok zincirinin kullanımından pay alabilir. Bu durum NFT’ ler üzerinde bir nevi kripto bandrol görevi taşımaktadır.

NFT’ler blok zincirlerinde izlenerek maliklerine telif hakkından ayrı bir sahiplik bağlamı da sağlasa da NFT yapısı gereği kendi malikine bazı sınırlamalar getirmektedir. Örneğin NFT üzerine işlenen verinin görünürlüğü herkese açık olup NFT linki kendi maliki tarafından kapatılamaz. İsteyen herkes NFT oluşturabileceğinden 3. bir şahsa ait eserin bir NFT üzerine işlenerek satımı durumunda da yine telif hakkı ihlali söz konusu olmaktadır. Ancak tüm bu ihlallerin hukuki boyutu tartışmalıdır. NFT’ lerin telif hakları problemleri halihazırdaki telif hakları yasaları ile çözülemeyeceği anlaşılmaktadır.

Zira hiçbir telif hakkı yasası NFT’ leri düşünerek onları da kapsayıcı biçimde hazırlanmamıştır. Hukukun genel kavramlarından olan telif hakkı NFT sanat eserlerine uyarlanabilse de fikri mülkiyet noktasında eksik kalmaktadır. Tüm bu bahsedilen telif hakkı ihlalleri için kısıtlayıcı/engelleyici düzenlemeler getirilmesi gibi kümülatif bir yaklaşım sergilenmediği için söz konusu problemlerin nasıl çözüleceği muallakta kalmaktadır. NFT’ lerin ekonomi dünyasına hızlı bir giriş yapmış olup beraberinde getirmiş olduğu bu hukuksal problemler ile birlikte global hukuk sistemlerinde yeni düzenlemelere yol açacağı açıktır.

Kaynakça

https://iprgezgini.org/2021/05/31/nft-ve-telif-hakki/

https://tr.wikipedia.org/wiki/NFT

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1816791